توانایی خانواده درتربیت فرزندان

بسیاری از معضلات اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی از جهات مختلف به خانواده ها مربوط می شود و خانواده به اشکال مختلف در به وجودآوردن و یا تشدید مسائل نقش دارد. از طرف دیگر خانواده از ظرفیت و توان بلقوه ای برخوردار است که اگر به درستی شناسایی شود و مورد استفاده قرار گیرد نتنها به حل مشکلات کمک می کند بلکه در توسعه ی امور نیز مؤثر واقع می شود.خانواده در عین حال که می تواند عامل ایجاد کننده مشکلات و معضلات باشد قادر است با استفاده از توان خود به پیشرفت جامعه شتاب و جهت مناسب ببخشد. در این میان چنین به نظر می رسد که بسیاری از خانواده ها هنوز باور ندارند که از ظرفیت بلقوه برخوردارند و هنوز نپذیرفته اند که می توانند تأثیر و نقش تعیین کننده در حل معضلات خود و اجتماع خویش داشته باشند.گواه این مدعا آنست که حل مشکلات را از دولت و مسؤلان طلب می کنند. اینک این سؤال مطرح است که برای شناخت توان خانواده و استفاده از آن از کجا باید شروع کرد.

ابعاد خانواده

در مطالعات متعددی که برروی انواع خانواده ها انجام پذیرفته است، محققان به دو بُعد عمده ، که در شکل دادن به رفتار کودکان و نوجوانان نقش مهمی دارند، دست یافته اند. بُعد اول ، سهل گیری در مقابل سخت گیری ، و بُعد دوم ، پذیرش در مقابل طرد است. بعد اول مربوط به میزان استقلالی است که والدین برای فرزندان خود فراهم می کنند. طبیعی است که خاناده های سختگیر رفتار فرزندان را بیشتر جهت می دهند ، از آنان توقعات بیشتری دارند ، مقررات دشوارتری تعیین می کنند و انتظار دارند که فرزندان بدون چون و چرا مقررات وضع شده را رعایت کنند. برعکس ، والدین سهلگیر ، از فرزندان خود انتظارات کمتری دارند، به آنان آزاد ی بیشتری می دهند و دربیان عقاید وعواطف به فرزندان خود استقلال بیشتری می دهند.در بُعد دوم ، یعنی پذیرش در مقابل طرد ، والدین پذیرنده کودکان را ترغیب و تحسین می کنند ، با آنان روابط گرمتری دارند ، بیشتر لبخند می زنند و در مجموع محبت بیشتری نشان می دهند . درحالی که والدین طردکننده غالباً فرزندان خود را تحقیر و تنبیه نموده و از رفتار و گفتار آنان انتقاد می کنند. در مواردی نیز به خواسته های آنها بی تفاوت بوده و به ندرت نسبت به آنان ابراز محبت میکنند.

با تلقین این دو بُعد می توان به چهار نوع الگوی فرزندپروری رسید :

پذیرنده سختگیر ، پذیرنده سهلگیر ، طردکننده سختگیر ، طردکننده سهلگیر.

بدیهی است خانواده های پذیرنده که به فرزندان خود محبت بیشتری دارند، در تضمین سلامت روانی آنان موفق ترند ابراز محبت از طرف والدین موجب رشد سالمتر فرزندان می شود. از سوی دیگر، فرزندان طرد شده از لحاظ روانی مشکلات متعددی پیدا می کنند . ضمناً از لحاظ جسمانی مشکلات بیشتری داشته و در مدرسه نمره های پایینی آورده و درمیان همسالان از محبوبیت کمتری برخوردارند. بدین ترتیب می توان نتیجه گرفت که طرد و تخاصم والدین همواره اثرهای ناگواری بر شخصیت کودکان باقی می گذارد.

آنچه که درباره ی ساختار خانواده مطرح شد مربوط به روابط کلی والدین با فرزندان است که معلمین آگاه و تحصیل کرده نقش مهم و تأثیر گذاری بر والدین داشته و در هدایت آنها می توانند از بسیاری نابهنجاری ها جلوگیری کنند.
یادگیری مادام العمر

در طول زندگی برای خانواده موقعیتها و مسائل مختلفی پیش می آید که برخورد مناسب با این موقعیتهای جدید ، مستلزم دستیابی به اطلاعات خاص و مورد نیاز است، تا خانواده با آمادگی بیشتر و با استفاده از تمام توانایی های خود با مسائل مزبور روبه رو شود. از طرف دیگر با توجه به رابطه مستحکمی که میان آموزش و شکل دهی ارزشها و نگرشها و رفتار انسانهای شایسته و مورد نیاز اجتماع وجود دارد ، حضور و مشارکت آنان در دوره هایی به نام آموزش اولیاء یا آموزش خانواده می باشد.در واقع یکی از مؤثرترین راه های شناخت و استفاده از توان خانواده ، آموزش مداوم و مستمر است. امری که اسلام نیز بدان تأکید زیادی نموده است به گونه ای که پیامبر می فرماید:« اُطلب العلمِ من المهد الی اللحد» . از این دیدگاه یادگیری در طول عمر انسان ادامه دارد.امروزه اصطلاح یادگیری مادام العمر در سطح جهانی بکار می رود و به روندی اشاره دارد که توسط آن افراد به کسترش دانش ، مهارتها و نگرشهایشان در تمام طول زندگی ادامه می دهند. یادگیری مادام العمر یعنی رشدی که جهت آن را خود شخص تعیین می کند یعنی فهم خویش و جهان ، یعنی کسب مهارتها و توانایی های جدید .استمرار یادگیری آموزشی مداوم می تواند به صورت عامل ممتازی برای خانواده درآید و آنرا تجهیز نماید تا اینده را تحت تأثیر خود قرار دهد.
 لطفا ادامه مطلب را در بخش دوم با همین نام مطالعه بفرمایید.