معیارهای شعر کودک

شعر عبارت است از اثری است که در آن احساس، عاطفه و اندیشه های شاعر به گونه ای از راه کاربرد زبان و با استفاده از عناصر شعری از نوع احساس و عاطفه، خیال انگیزی، موسیقی شعر، شکل و ساختار و ... انتقال داده می شود. در شعر کودک علاوه بر این ویژگی ها محتوای آموزشی نیز مد نظر است که باید از صافی هنری شعر گذشته و به طور غیر مستقیم به کودکان منتقل شود.

1.سادگی

شعر کودک از هر جهت باید ساده و قابل دریافت برای کودکان پیش از دبستان باشد. خصوصاً کاربرد کلمه ها باید برگرفته از واژگان خود کودکان باشد و از ترکیب ها( از هر نوع آن) پرهیز شود ضمناً در معنی کلمه ها نیز از طرح مفاهیم انتزاعی خودداری شود.

2.کوتاهی شعر

شعر کودکان باید کوتاه و قابل حفظ کردن باشد. حتی اگر حفظ کردن آن مد نظر نباشد(10 – 2 خط).

لازم است در شعر کودک از انباشت اطلاعات و حرفهای پراکنده د وری جسته و تنها به یک موضوع پرداخته شود.

نکته: نوعی از شعر کودکان منظومه یا قصه منظوم است که این نوع نوشته هم شعر است و هم ماجرای قصه ای دارد. به همین سبب بلند تر و روایتی تر است.

3.زبان

زبان به عنوان ابزار کار شاعر است. شاعر با کنار هم چیدن کلمه ها می تواند مناسب ترین شعر های کودکان را بیافریند.

زبان به عنوان زبان شعری مبتنی بر ایجاز ( چکیده گویی) است و از راه تصویرهای شاعرانه حرف شاعر را بیان می کند در این صورت لازم است همه گونه حرفهای آموزنده را به جای آنکه به صورت مستقیم بگوییم، با زبان شعر یعنی به صورت غیر مستقیم بیان کنیم.

4.خیال انگیزی

تخیل مشخصه عمده شعر بودن یک اثر است. کاربرد تخیل در شعر کودکان عواملی دارد که یکی از آنها تشبیه است. تشبیه ها عموماً باید حسی به حسی باشند یعنی ذهنی نباشند، عامل دیگر« تشخیص» است که نوعی شخصیت بخشیدن به اشیاء و امور می باشد. کودکان در مراحل رشد خود با مفهوم جاندار پنداری اشیاء است.

5. موسیقی در شعر کودک

همه گونه رابطه های آوایی کلام، از نوع وزن عروضی و هجایی، قافیه، ردیف، تکریر وواج آرایی و ... موسیقی شعر را به وجود می آورد. هر چه گروه سنی مخاطب پایین تر باشد کاربرد این عنصر باید پر رنگتر بشود.

6.احساس و عاطفه

لازمه هر شعر تأثیر گذاری، داشتن احساس و عاطفه و نقش برانگیزانندگی آن است و این زمانی صورت می پذیرد که ما از دنیای بچه ها حرف بزنیم و از چیزهایی که آنان هر روز با آن سرو کار دارند، سخن بگوییم(از محسوسات و ملموساتشان)

7.ساختار شعر

یعنی هماهنگی و پیوستگی محور عمودی و افقی با هم، به طوری که همه اجزا و آحاد شعر با هم پیوندی ارگانیک برقرار کرده و ساختمان واحدی را بوجود آورند. شعری که دارای ساختار باشد نمی توان به آن چیزی اضافه ویا از آن کم کرد.

8.محتوای آموزشی

شعر کودک د رطی مراحل رشد به او کمک می کند. بنابراین مفاهیم آموزشی می تواند در بطن شعر خردسال قرار گیرد اما بیان آن خیلی ظریف، هنرمندانه و کاملاً غیر مستقیم باشد.

9.تناسب در کاربرد عناصری شعری

اولویت و میزان بهره گیری از هر یک از عناصر شعری برای کودکان با مخاطبان دیگر متفاوت است. در شعر کودک بیشتراز همه ریتم و آهنگ کلنات است که اهمیت دارد. بنابر این موسیقی در آن کاربرد بیشتری نسبت به عناصر دیگر دارد. پس از آن خیال انگیزی و در واقع رابطه های معنایی است که کم کم باید اهمیت پیدا کند.

10.  نوآوری و نوجویی

نوآوری و نوجویی، تحریک حس کنجکاوی کودکان و به کارگیری اندام های حسی آنها جهت کشف جهان پیرامون خود، نتیجه نگاه نو شاعر و رفتار تازه او با ابزار کار و امور است و در نهایت موجب پرورش ذوق هنری کودکان می شود.(راهنمای برنامه درسی پیش دبستانی،1390) 

نوشته شده توسط دکتر حسین قاسم پور مقدم