به نام خدایی که جان آفرید .

الله یعنی ذات مقدسی که‏ همه موجودات ، مات و مبهوت و دیوانه او می‏باشند و برای پیوستن و رسیدن‏ به او تلاشی پیگیر و خستگی ناپذیر دارند . . . مگر نه این است که اسم‏ حاکی از مسمی و کاشف از اوست ؟ آیا [ انسان ] چگونه با نام الله به‏ مسمای خداوند می‏تواند پی ببرد ؟ مگر خداوند ، آفرینش را احاطه نکرده‏ است و مگر الله در جزء جزء موجودات راه ندارد و حکومت نمی کند ؟ مگر چگونه با نام الله به ذات او می‏توان راه یافت ؟ آیا با به کار گرفتن‏ همین نام ، چشم انداز انسان مؤمن به قرآن به اندازه پهنای همه آفرینش‏ گستردگی و انبساط نمی یابد و آیا ظرف وجودی او از همه آفرینش گسترده‏تر و منبسط تر نمی شود ؟ آیا از همین جا به مفهوم این سخن زیبای خدایی پی‏ نمی بریم که : " تنها دل بنده مؤمن جایگاه خداست " ؟ پس ضمن آنکه‏ عنصر مؤمن نام خدا می‏برد و خود را و اله و حیران عظمت و بزرگی و جبروت‏ او می‏بیند و برای رسیدن به او و در قلب خود جای دادنش تلاش می‏کند ، به‏ آفرینش و موجودات آن هم می‏اندیشد که همه جویای الله و پویای او می‏باشند
و تنها دل بدو بسته و پیوند بندگی را با او محکم کرده و رو به سوی او دارند " . اینها همه صحیح و درست و قابل تحسین ، اما از طرف دیگر در ضمن تفسیر آیه 9 از سوره بقره " « یخادعون الله و الذین آمنوا و ما یخدعون الا انفسهم ». . . " کلمه الله به گونه‏ای تفسیر می‏شود که
یکمرتبه اندیشه درباره جمله‏های بالا هم عوض می‏شود که همه آن تعبیرات از قبیل ذات مقدس ، همه موجودات و اله عظمت و جبروت او هستند و او را می‏جویند و تنها دل به او بسته‏اند و امثال اینها ، نه درباره آن ذات‏ مقدسی است که قرآن او را به عنوان الله می‏شناساند که منزه از هر نقص و حالت منتظره و مجرد از زمان و مکان است ، بلکه درباره واقعیت دیگری‏ است که همه با او آشنا هستیم . کدام واقعیت ؟ چه ؟ : تکامل .
در ذیل آن آیه چنین می‏خوانیم : " راستی از الله چه می‏فهمیم ؟ جز تکامل مطلق ؟ جز آفرینش با همه‏ ابعادش ؟ و بالاخره جهان با حرکت تکاملی‏اش به سوی یک بی نهایت بزرگ‏ ؟ " آیا الله در منطق قرآن یعنی تکامل مطلق ؟ تکامل ، حرکت به پیش است و خداوند ، کمال و کامل مطلق است . فرق است میان کمال و تکامل . مادی‏ مسلکان تکامل مطلق را می‏پذیرند ، کمال مطلق را نمی پذیرند . اختلاف مادی‏ با الهی بر سر کمال مطلق است که هیچ حالت منتظره و نیستی و کاستی و حرکت ندارد ، نه بر سر تکامل مطلق . آیا الله یعنی آفرینش با همه ابعادش ، یا اینکه الله یعنی آفریننده‏ همه آفرینش با همه ابعادش ؟ آیا الله یعنی جهان با حرکت تکاملی‏اش به‏ سوی بی نهایت بزرگ ، یا الله آن بی نهایت بزرگی است که جهان از او سر زده و به سوی او در حرکت و صیرورت است ( « الا الی الله المصیر ») ؟ الله به معنی تکامل مطلق ، به معنی آفرینش با همه ابعادش ، به معنی‏ جهان با حرکت تکاملی‏اش به سوی بی نهایت بزرگ ، چیزی است که هر بی‏ اللهی هم او را می‏پذیرد . شما اگر از فویر باخ و مارکس و انگلس و لنین‏ و استالین هم بپرسید ، به چنین اللهی اعتراف دارند .
 
منبع علل گرایش به مادیگری   استاد مرتضی مطهری