محتوای آموزشی و پرورشی برنامه درسی ملی
چهارچوب برنامه درسی عناصری را تعریف می‌کند که برای تدریس و یادگیری در مدارس کشور، بنیادی هستند. این چهارچوب اصول و سیاست‌هایی را بیان می‌کند که به کلیه‌ی تدریس‌ها و یادگیری‌ها جهت می‌دهد. محتوای برنامه‌ی درسی در بین عناصر و مؤلفه‌های نظام آموزشی از جایگاه و اهمیت خاصی برخوردار است. از طریق محتواست که نظام آموزشی به طور مستقیم با شخصیت متربیان مرتبط می‌شود و آثار گوناگونی در روح و روان آنان بر جا می‌گذارد. این عنصر به دلیل ویژگی‌ها و ماهیت خود از دیدگاه‌های فلسفی و باورهای مختلف اثر می‌پذیرد و هر دیدگاه فلسفی می‌تواند به آن جهت خاصی بخشد، به همین دلیل تعیین سیاست‌های کلی و اصول مبنایی انتخاب محتوا در برنامه‌های درسی نظام آموزشی کشور بر اساس مبانی ضرورت پیدا می‌کند و کم توجهی به آن، محتوا و در نتیجه متربیان را از جهت‌گیری‌های اصلی نظام تعلیم و تربیت رسمی کشور دور می‌سازد.
محتوا در برنامه درسی ملی یعنی چه؟
آیا تا کنون به این موضوع فکر کرده‌اید که محتوا در سطح برنامه‌ریزی برای یک برنامه درسی ملی به چه معناست؟ وقتی به محتوای آموزشی و پرورشی برنامه درسی ملی می‌اندیشید اولین چیزی که به ذهنتان می‌رسد چیست؟ اکثر افراد به هنگام مواجهه با این سوال به یاد کتاب‌های درسی و محتوای نوشتاری و تصویری آن‌ها می‌افتند؛ به نظرتان این تصور درست است؟ بیائید با یک تشبیه به پاسخ این سوال برسیم. همانطور که می‌دانید محتوا محملی برای دستیابی به اهداف برنامه است. حتما به خاطر دارید اهداف برنامه درسی ملی در چند سطح برشمرده شده‌اند. یک بار آن‌ها را مرور می‌کنیم.
هدف غایی
اهداف کلی
اهداف تفصیلی
اهداف جزئی
به نظرتان محتوای نوشتاری و تصویری یک کتاب یا هر رسانه‌ی آموزشی دیگر معادل کدام سطح از اهداف است؟ اگر پاسخ شما اهداف تفصیلی و جزئی باشد درست پاسخ داده‌اید. اما محتوا در سطح اهداف کلی چگونه محتوایی است؟ مطمئنا برآیند آنچه در کتاب‌ها و سایر رسانه‌ها در پایه‌ها و دوره‌های مختلف می‌آید منجر به دستیابی به اهداف کلی خواهد شد. همانگونه که اهداف کلی مختصص هیچ برنامه‌ی درسی‌ای نمی‌باشند و از طریق همه‌ی برنامه‌های درسی پایه‌ها و دوره‌ها دنبال می‌شوند محتوایی نیز که چنین اهدافی را پوشش دهد خاص هیچ کتاب و رسانه‌ای نیست لذا محتوا در سند برنامه درسی ملی معادل آنچه در کتاب یا سایر رسانه‌های آموزشی می‌آید نیست بلکه اصول، سیاست‌ها، و گستره‌ی کلی محتوا را مشخص می‌سازد. بخش محتوای برنامه درسی ملی از سه سرفصل به شرح زیر تشکیل شده است:
اصول انتخاب و سازماندهی محتوا
صلاحیت‌ها و یادگیری‌های مشترک
حوزه‌های یادگیری
هر یک از سه محور فوق‌ا‌لذکر از تعارف و گستره‌ای برخوردار است و روابطی نیز با سایر اجزای این بخش دارد. آنچه در پی می‌آید توصیف اجمالی این سه سرفصل، تاکیدات، و روابط بین آن‌هاست.
اصول انتخاب و سازماندهی محتوا
با وجود ترجیحات طراحی برنامه‌ی درسی و ریشه‌های فلسفی آن‌ها، برنامه‌ریزان درسی باید معیارهایی برای انتخاب محتوا به کار ببرند. اگرچه تعدادی از این معیارها بین بیشتر محورهای برنامه‌ریزی مشترک هستند، مربیان با دیدگاه‌های گوناگون فلسفی باید تأکید بیشتر خود را بر برخی معیارها قرار دهند. اصول زیر معیارهایی است که علاوه بر انتخاب محتوا در سطح برنامه‌ی درسی ملی، معیارهای اساسی انتخاب و سازماندهی محتوای سطح بعدی برنامه‌ریزی را نیز مشخص می‌سازند. پنج اصل از این اصول خاص برنامه درسی ملی ایران است و 9 اصل دیگر نیز اگرچه عناوین آن‌ها مشابه متون و منابع برنامه درسی است اما به لحاظ مفهومی براساس مبانی برنامه درسی ملی مناسب‌سازی شده‌اند.
اصول خاص انتخاب محتوا در برنامه‌ی درسی ملی
درونی سازی
ارتباط چند وجهی و یادگیری یکپارچه
اولویت صلاحیت‌ها و یادگیرهای مشترک
تنوع و تعدد منابع، روش‌ها و فرصت‌های یادگیری
در هم تنیدگی
اصول عام انتخاب و سازماندهی محتوا
اهمیت
اعتبار
علاقه
سودمندی
قابلیت یادگیری
آستانه‌ی ارتقا قابلیت اجرا
توالی
ضرورت و کارکرد حوزه:
عوامل متفاوتی از جمله رسانه‌های گروهی، نیازهای برخاسته از رشد، مواجهه با شرایط و موقعیت‌های جدید در زندگی فردی و اجتماعی، پدیده جهانی‌سازی، تغییرات علوم و فنّاوری‌های جدید به‌ویژه فنّاوری اطلاعات و ارتباطات و دوری از ارزش‌های اخلاقی و معنویات چالش‌های پیچیده‌ای را برای زندگی بشر امروز ایجاد کرده‌اند.
در جامعه امروز افراد برای حفظ و عمل به باورها و ارزش‌های دینی- اخلاقی به الگوها، دانش و مهارت‌هایی نیاز دارند که به آن‌ها در برقراری ارتباط سازنده در چهار بُعد (ارتباط با خود، خدا، خلق، خلقت) کمک کند.
انسان‌ها برای طی مسیر کمال و سعادت نیازمند کسب مهارت‌هایی‌اند که به آن‌ها در وحدت بخشیدن به ابعاد وجودی خویش و تعادل در رفتار فردی و نیز سلامت اجتماعی کمک کند.
لیست کل یادداشت های این وبلاگ
