هوش­های هفت­گانه و تکنولوژی آموزشی

تغییر یا اصلاح محیط­های یادگیری با استفاده از فن­آوری، سبب اعتلای یادگیری و پروراندن هوش می­شود. پژوهش­های تازه نشان داده­اند که میزان هوش، به مقدار پیچیدگی ارتباطات عصبی بستگی دارد. با آن که ژن در میزان هوشمندی افراد نقش زیادی دارد، محیط یادگیری دارای نقشی بسیار مثبت، تحریک کننده و پرورش دهنده است. پژوهش­ها نشان داده­اند حیواناتی که مقدار زیادی اسباب­بازی در اختیار داشتند، بیش از حیواناتی که چیزی در اختیار نداشتند، دارای پیچیدگی عصبی بودند. مطالعاتی که روی مغز انسان هم صورت گرفته است، این یافته را تأئید می­کند.

هواردگاردنر، استاد آموزش و پرورش دانشگاه هاروارد، نظریه هوش­های هفت­گانه را، که در همه موجودات زنده مقدار یکسانی ندارد، ارائه داد. هوش­های مورد نظر گاردنر، در زمان­های گوناگون، به شیوه­های متفاوت در افراد پرورش می­یابند. هوش­های هفتگانه جنبه­ای از هم کوشی و هم افزایی است زیرا هرگاه یکی از هوش­ها متحول شود، بر هوش دیگران می­گذارد.

به عقیده گاردنر، «شیوه­هایی که با توجه به آن­ها هوش­ها ترکیب و درهم آمیخته می­شوند، همانند چهره­ها و شخصیت­های افراد، متفاوت­اند.» بسیاری از راهبردهای جدیدی که برای بسط رشد هوش افراد ارائه شده، بر این نظریه مبتنی است.

گاردنر اشاره می­کند که، نظام آموزشی، به شدت به سمت شیوه یادگیری فراگیرندگان منطقی ریاضیاتی و زبان شناختی کشیده می­شود. او توضیح می­دهد که هوش­ها، مرتبط با هم عمل می­کنند، نه جدا از هم؛ از این رو، توصیه می­کند تغییراتی در طراحی برنامه درسی و نحوه ارائه آن صورت گیرد که همه هوش­ها را مورد توجه قرار دهد.

یکی از بهترین و امید بخش­ترین نویدهای فن­آوری آموزشی آن است که ما را یاری می­دهد راهی به درون مغزهای دانش­آموزان بیابیم و از درون مغزهای آنان، معبری هم به بیرون بکشیم، پیشرفت­های اخیر در کیفیت نرم­افزارها و سخت­افزارها به معلمان و پرورش دهندگان اجازه می­دهد توان بالقوه دانش­آموزان را پرورش دهند و به منصه ظهور برسانند.

تطبیق فن­آوری و ویژگی­های هوشی

1-     هوش زبان­شناختی یا کلامی: این هوش روشنگر توانایی بهره­گیری اثرگذار از واژگان به صورت نوشتاری و کلامی است.

·        تجلی سطح بالای هوش زبان­شناختی در کسانی نظیر سخنوران، داستان­سرایان، سیاست­مداران، شاعران، نمایش نامه­نویسان، ویراستاران و روزنامه نگاران دیده می­شود.

·        دانش­آموزانی که هوش زیان­شناختی زیادی دارند، در قالب کلمات می­اندیشند، با شنیدن می­آموزند، از نوشتن لذت می­برند، به کتاب­ها و نوارها عشق می­ورزند؛ و حافظه خوبی برای اشعار غنایی و متون منظوم دارند.

·        دانش­آموزانی با چنین قابلیت هوشی، می­توانند از پردازش­گران کلمه، برنامه­های نشر رومیزی، برنامه­های صوتی، برنامه­های مشوق شعرسرایی، مقاله­نویسی، ویدیو دیسک­ها، نوارهای صوتی، شبکه­های الکترونیک و .. بهره­ ببرند.

2-     هوش فضایی یا تصویری: کسانی که دارای این قابلیت هوشی هستند، می­توانند جهان اطراف خود را به درستی ادراک و در ذهن خود در آن تحولات و تغییراتی ایجاد کنند. این هوش مبین آن است که افراد می­توانند به طور ذهنی به تشخیص جزییات امور و تجسم و تغییر اشیای دیداری بپردازند.

·        تجلی سطح بالای هوش فضایی در کسانی نظیر راهنماها، طراحان داخلی، معماران، هنرمندان و کاشفان دیده می­شود.

·        دانش­آموزانی که هوش فضایی زیادی دارند، درباره تصاویر و مجسمه­ها می­اندیشند؛ به حل معما و جداول اشتیاق نشان می­دهند؛ طراحی و رسامی از اشیا را دوست دارند و به فیلم­ها، اسلایدها، نوارهای ویدیویی، نمودارها و نقشه­ها علاقه­مندند.

·        دانش­آموزانی با چنین قابلیت هوشی می­توانند از برنامه­های طراحی و نقاشی، برنامه­های خواندن همراه با تصاویر، برنامه­هایی همراه با نقشه­ها و نمودارها بهره بگیرند. همچنین می­توانند از برنامه­های چند رسانه­ای، برنامه­های صفحه­های گسترده رایانه­ای و... استفاده کنند.

3-     هوش موسیقیایی: آن دسته از کسانی که دارای هوش موسیقیایی هستند، می­توانند ضمن ادراک شکل­های موسیقیایی، آن را تغییر دهند.

·        تجلی سطح بالای هوش موسیقیایی در کسانی نظیر هنرورزان، منتقدان هنری و آهنگسازان دیده می­شود.

·        دانش­آموزانی که هوش موسیقیایی زیادی دارند، مطالب را از طریق آهنگ (ریتم) می­آموزند، ساز می­نوازند، در حین مطالعه از موسیقی بی­کلام استفاده می­کنند و مواردی را که آمیخته با آواز، آهنگ و صوت باشد، بهتر می­آموزند.

·        دانش­آموزانی با چنین فعالیت هوشی می­توانند از برنامه­های آمیخته با آهنگ، برنامه­های خواندن همراه با صدای حروف و برنامه­هایی که به آنان اجازه تولید صدا می­دهد بهره بگیرند. استفاده از ویدیودیسک­ها، ضبط صوت، و... در پیشبرد یادگیری این دانش­آموزان اثرگذار است.

4-     هوش منطقی یا ریاضیاتی: دانش­آموزانی که از هوش منطقی یا ریاضیاتی قابل توجهی بهره­مندند، قابلیت استفاده از اعداد و استدلال را دارند.

·        تجلی سطح بالای هوش منطقی یا ریاضیاتی در کسانی نظیر ریاضی­دانان، مالیات­بگیران، دانشمندان، برنامه­ریزان یا برنامه­نویسان رایانه و منطق­دانان دیده می­شود.

·        دانش­آموزانی که هوش منطقی یا ریاضیاتی زیادی دارند، درباره اشیا و موقعیت به صورت منطقی و روشن می­اندیشند؛ الگوها و روابط انتزاعی را می­کاوند؛ مسائل چالش­انگیز ذهنی، معماهای منطقی و بازی­هی راهبردی را دوست دارند؛ ذوق استفاده از رایانه را دارند و به مقوله­بندی و طبقه­بندی کردن علاقه نشان می­دهند.

·        دانش­آموزانی با چنین قابلیت هوشی، می­توانند از برنامه­های صفحه­های گسترده و پایگاه­های اطلاعات درایانه­ای، نرم­افزارهای حل مسأله، نرم­افزارهای برنامه­نویسی رایانه­ای، شبیه­سازی­ها، ماشین­های حساب و... بهره بگیرند.

5-     هوش جسمانی-حرکتی: دارندگان این نوع هوش می­توانند از اعضای بدن خود برای بیان افکار و عواطف استفاده کنند و در استفاده از دست­های خود برای ساخت یا تغییر شکل اشیا، مهارت نشان می­دهند.

·        تجلی سطح بالای هوش جسمانی-حرکتی در کسانی نظیر هنرپیشه­ها، ورزشکاران، جراحان و مکانیک­­ها دیده می­شود.

·        دانش­آموزانی که هوش جسمانی-حرکتی زیادی دارند، دانش را با استفاده از حس بدنی خود پردازش می­دهند؛ با لمس کردن و دست­ورزی و حرکت می­آموزند؛ ایفای نقش را دوست دارند و به حرکات خلاق عشق می­ورزند.

·        دانش­آموزانی با چنین قابلیت هوشی می­توانند از برنامه­های واژه­پرداز و نیازمند به استفاده از صفحه کلید بهره بگیرند. آنان برنامه­های جان­بخشی یا انیمیشن را دوست دارند، از نرم­افزارهای علوم لذت می­برند و به استفاده از ابزارهایی چون موش واره (موس)، آتاری و ... علاقه نشان می­دهند.

6-     هوش درون شخصی: این نوع هوش مبین خودآگاهی و توانایی عمل بر مبنای آگاهی­های شخصی است.

·        تجلی سطحی بالایی از هوش درون شخصی در کسانی نظیر اندیشمندان، حل­کنندگان خلاق مسائل و اشخاص خود اتکا دیده می­شود.

·        دانش­آموزانی که دارای هوش درون شخصی زیادی هستند، به خودانگیزی دست می­زنند؛ طبق سرعت پیشرفت خود عمل می­کنند؛ خودآموزند و از انجام دادن بازی­ها و پروژه­های انفرادی لذت می­برند.

·        دانش­آموزانی با چنین قابلیت هوشی می­توانند از آموزش­های مبتنی بر رایانه، بازی­های آموزشی رایانه­ای انفرادی، برنامه­های پرورش­دهنده خود آگاهی و پرورش خود و نرم­افزارهای یورش فکری و حل مسأله بهره بگیرند.

7-     هوش بین شخصی: توانایی درک و تیز خلق و خو، مقاصد، انگیزه­ها و احساس­های دیگران را هوش بین شخصی نامیده­اند.

·        تجلی سطح بالایی از هوش بین شخصی در کسانی نظیر مشاوران، فروشندگان، درمانگران و... دیده می­شود.

·        دانش­آموزانی که دارای هوش بین شخصی زیادی­اند، به راحتی موقعیت سایرین را درک کنند و در برابر آن واکنش نشان دهند.

·        دانش­آموزانی با چنین قابلیت هوشی می­توانند از برنامه­های مبتنی بر فعالیت­های اجتماعی، بازی­های دسته جمعی، حل مسائل گروهی و برنامه­های کنفرانس اینترنتی یا تلویزیونی و... بیاموزند.